Căn nhà của mẹ Tơm trên mảnh đất Hanh Cù, nay là thôn Đông
Thành, xã Đa Lộc, huyện Hậu Lộc (Thanh Hóa), ngôi nhà rơm ngày ấy không còn nữa
nhưng những kỷ vật in hằn ký ức về mẹ vẫn còn được con cháu đời sau lưu giữ cho
đến tận bây giờ.
Mẹ Tơm là tên mà nhà thơ, nhà cách mạng Tố Hữu gọi trong
bài thơ ông viết vào tháng 7/1961. Đó là thời điểm sau 19 năm đi xa rồi trở về
thăm, Tố Hữu ra mộ thắp hương cho ông bà, tri ân người đã nuôi dưỡng mình. Lần
về thăm ấy đã khiến nhà thơ Tố Hữu xúc động viết bài thơ Mẹ Tơm.
Nhà mẹ Tơm được tái hiện qua một bức tranh
Mẹ Tơm tên thật là Nguyễn Thị Quyển, sinh năm 1880,
tại vùng Hanh Cù. Mẹ lấy chồng cùng quê là cụ ông Vũ Văn Sởn, sinh được 4 người
con, trong đó hai người con trai của mẹ đều tham gia hoạt động cách mạng từ khi
còn rất trẻ.
Sau khi chiến khu du kích Ngọc Trạo (huyện Thạch Thành)
thất bại, năm 1942, Tỉnh ủy lâm thời Thanh Hóa chuyển về Nga Sơn củng cố tổ
chức và in báo “Đuổi giặc nước”. Thấy có báo của Việt Minh, bọn mật thám và
quan lại truy lùng ráo riết. Tình thế nguy cấp, phải chuyển sang Hậu Lộc tiếp
tục hoạt động, ngôi nhà ba gian lợp bằng mái rơm trên cồn cát hoang vắng của
gia đình mẹ Tơm được chọn làm căn cứ. Nhà mẹ Tơm trở thành cơ quan Tỉnh ủy lâm
thời, mỗi thành viên trong gia đình đều là chiến sĩ.
Lúc bấy giờ, Bí thư Tỉnh ủy lâm thời là đồng chí Lê
Tất Đắc, sau đó là Tố Hữu, ở nhà mẹ Tơm còn có các đồng chí Trịnh Ngọc Điệt,
Hoàng Tiến Trình, Hoàng Xung Phong, Đặng Hỷ... Tại đây, cán bộ của ta củng cố
tổ chức, xây dựng cơ sở móc nối liên lạc, tiếp tục ra báo “Đuổi giặc nước” in
bằng li-tô (khắc lên đá sau đó in ra giấy) và truyền đơn, biểu ngữ.
Từ khi cán bộ đến hoạt động, nhà mẹ Tơm bề ngoài không có
gì thay đổi, tuy nhiên bên trong làn sóng đấu tranh, tình yêu và niềm tin dành
cho cách mạng bắt đầu được thổi cuộn. Trong làng có nhà Chánh Tổng hay soi mói
nên ông bà Tơm được phân công canh gác cả ngày và đêm, trước và sau nhà. Mọi sinh
hoạt, ăn uống của “đại gia đình” nhờ vào sự tảo tần của mẹ Tơm.
Bữa ăn hằng ngày thường là khoai lang “cõng” ít cơm với cà
muối và tép kho mặn. Trồng được mấy vạt rau trên đất cằn, chiều về bà hái mang
ra chợ bán cùng với bó củi phi lao, mớ ốc vừa mò được. Dưới đáy rổ rau bà cất
báo và tờ truyền đơn, điều kiện thuận lợi bà lại rải khắp nơi. Giác ngộ cách
mạng, hai người con trai của mẹ Tơm là Vũ Văn Sồ và Vũ Đức Hậu cũng từ bỏ nghề
đi chăn trâu thuê để làm nghề cắt tóc dạo lấy tiền nuôi các cán bộ đồng thời
làm liên lạc, móc nối với các tổ chức, và phát báo, rải truyền đơn.
Ông Sởn cũng từ bỏ nghề cày thuê ở nhà đan lát. Ngày ngày
ông ngồi trước cửa nhà đan rổ rá và canh chừng, hễ có ai đến là ông lại tỏ ra
khó chịu vì “đang bận tập trung đan lát”, nhờ đó mà cán bộ của ta yên tâm làm
việc trong nhà.
Những kỷ vật như hũ sành đựng gạo, tiền, bộ đồ nghề cắt tóc nuôi cán bộ cách mạng vẫn còn được lưu giữ
Trong ký ức xa xăm của ông Vũ Xuân Thu, người cháu nội cuối
cùng còn sống của mẹ Tơm (năm nay cũng đã gần 70 tuổi) thì cả cuộc đời bà
nội ông dành trọn tình yêu cho cách mạng. Dù ngày ấy, ông vẫn là một đứa trẻ
nhưng ông hiểu tình yêu thương của bà nội dành cho những cán bộ sống ở đấy.
Ông kể: “Ngày đó tôi còn nhỏ, thế nhưng vẫn nhớ như in cái
dáng người nhỏ thó thấp đi liêu xiêu trong bóng nắng trên những triền cát mỗi
lần đi đâu về. Cả cuộc đời bà nội lúc nào cũng vội vã, tất bật chỉ để lo cho
cán bộ. Số tiền cắt tóc, bán rau, bán củi, bán rổ rá của mọi người trong gia
đình đều được bà nội gom góp, dành dụm vào hai cái hũ sành, một hũ đựng gạo và
một hũ đựng tiền. Mỗi ngày bà chắt chiu một chút, số gạo tiền này được dành
nuôi cán bộ những ngày mưa bão, ốm đau. Bà ân cần chăm sóc các anh như chính
những đứa con đẻ của mình”.
Chiếc hòm đựng quần áo và tài liệu của cán bộ cách mạng
“Tôi nhớ vào khoảng năm 1951, trên đường ra Hà Nội công
tác, ông Lê Tấc Đắc, một người chiến sĩ cách mạng từng được bà tôi nuôi giấu
trong nhà mình đã về thăm lại bà. Đó là buổi chiều khi tôi cùng bà chăn bò ở
rừng cây phi lao bên bãi cát. Nhìn thấy bà, ông ấy đã xúc động chạy lại ôm chầm
lấy bà như một người con sau bao ngày xa cách nay được gặp lại. Bà và ông Đắc
nhìn nhau, nước mắt nghẹn ngào mà không nói lên lời”.
“Nhìn thấy người mẹ còm cõi, vẫn bộ quần áo nâu vá víu, ông
ấy thương bà lắm. Ông Đắc lấy từ trong ba lô mấy mét vải lụa biếu bà may quần
áo. Đêm hôm đó, ông Đắc cùng người cận vệ về nhà tôi ngủ lại. Mọi người tâm sự
đến 4h sáng thì bác tôi tiễn chân ông Đắc qua đò sang Nga Sơn (Thanh Hóa) để đi
ra Hà Nội" - ông Thu nhớ lại.
Những năm sau đó, khi bị giặc phát hiện, nhà mẹ bị đốt
cháy, hai con trai của mẹ bị giặc bắt đi tra tấn. Cán bộ phải dời địa điểm sang
nơi khác. Sau cách mạng tháng 8 thành công, chồng của mẹ Tơm qua đời trong một
cơn bạo bệnh ở tuổi 62. Không lâu sau đó, giữa trưa hè nắng cháy rát bàn chân
đầu năm 1953, mẹ Tơm cũng theo chồng trở về cát bụi.
0 nhận xét:
Speak up your mind
Tell us what you're thinking... !